زمینه و هدف: مطالعات اخیر بر روی اوتیسم، به عنوان سردسته اختلالات طیف اوتیسم، بر کمرنگی مسئولیت ژنوم در ایجاد اوتیسم نسبت به تخمین‌های اولیه و برجسته‌سازی نقش عوامل محیطی همچون استرس‌های شدید و زمان‌مند پیش از تولد مادری در تکامل آن، عمدتاً به دلیل پتانیسل بالای انحراف‌آفرینی این استرس‌ها در مسیر تکامل عصبی جنین، تأکید می‌ورزند. مواد و روش‌ها: در راستای سنجش این فرضیه در جامعه‌ی ایران، تعدادی از مادران کودکان اوتیسمی از نظر کمیت و کیفیت و نیز زمان‌بندی مواجهه با 45 رویداد استرس‌زا در یک بازه زمانی 15 ماهه (6 ماه پیش از تولد تا لحظه‌ی تولد) با مادران کودکان سالم مقایسه شدند. همچنین با تقسیم‌بندی این وقایع استرس‌زا به دو گروه وابسته به ژنوم (رویدادهای منبعث از برهمکنش‌های ژن-محیط همچون طلاق و اعتیاد) و مستقل از ژنوم (وقایع صرفاً محیطی همچون جنگ و زلزله)، شیوع آنها بطور مجزا در بین خانواده‌های بیمار و کنترل مورد مداقّه و مقایسه قرار گرفت. یافته‌ها: بررسی‌های آماری نشان داد که شدت و تعداد مواجهات با رویدادهای استرس‌زا در بین مادران کودکان اوتیسمی بطور معنی‌داری بیشتر از مادران گروه کنترل است (P=0.000). اگرچه افزایش استرس‌های مادری در ماه‌های 7-4 (هفته‌های 32-14) بارداری با افزایش معنی‌دار احتمال ابتلای کودک به اوتیسم همراه بود، ولی نتایج این مطالعه نشان داد که افزایش شدت استرس‌ها‌ در ماه‌های 3-2 (هفته‌های 13-5) بارداری با افزایش معنی‌دار شدت ابتلا به اوتیسم همراه است (P<0.05). نتیجه‌گیری: با این همه، اگرچه این مطالعه همسو با یافته‌های اخیر در عرصه‌های اپی‌ژنتیک و برهمکنش‌ ژن-محیط، می‌تواند تأییدیه‌ای بر پتانسیل اوتیسم‌آفرینی استرس‌های شدید و زمان‌مند پیش از تولد مادری به شمار آید ولی لزوم مطالعه‌ای آینده‌نگر و در ابعاد وسیع‌تر را در جامعه ایران انکار نمی‌کند.

متن کامل [PDF 752 kb]   (547 دریافت)